Zoals u weet is gezond werken een hot item tegenwoordig. De blogs over ergonomie en thuiswerken vliegen u om de oren. Echter, gezond werken gaat over meer dan alleen de juiste houding achter een bureau of geluid in de kantoortuin. Een ander onderdeel van gezond en fijn werken gaat over hoe men denkt over dat werk. U ziet al verschuivingen ontstaan met de opkomst van de kantoortuin in de jaren ’60 en een meer recent voorbeeld is het remote werken van de zogenoemde digital nomads. Omdat er over werk en werken nu heel anders gedacht wordt en de fysieke locatie al flink op de schop is gegaan, beginnen visionairs ook te kijken naar het aantal uur dat gewerkt wordt en de mentale en sociale gevolgen daarvan. Want wat is ideaal en is de traditionele 40-urige werkweek nog wel wenselijk in de huidige maatschappij? In dit blog de achtergrond over de huidige manier van werken, de voordelen en de nadelen van de 30-urige werkweek.
Hoe we vroeger werkten
Eerst een klein stukje geschiedenis. De 8-urige werkdag stamt uit het begin van de 19de eeuw en is bedacht door Robert Owen. Gedurende de Industriële Revolutie in Engeland (1760 tot 1840) waren werkdagen van 10 tot 16 uur eerder regel dan uitzondering. Owen vond dat niet gezond en kaartte in 1810 het probleem aan en in 1817 had hij een voorstel liggen met de beroemde slogan ‘Eight hours’ labour. Eight hours’ recreation. Eight hours’ rest’. Pas in 1847 mochten vrouwen en kinderen in Engeland 10 uur op een dag gaan werken, de mannen bleven de standaard 10 tot 16 uur op een dag werken. Arbeidersrechten bestonden in die tijd nog niet en de vakbond stond nog in de kinderschoenen (de eerste landelijke vakbonden werden in Nederland in 1866 opgericht). Kinderen zelf werden in Nederland pas in 1874 verplicht tot hun twaalfde naar school te gaan door het ‘Kinderwetje van Van Houten’. En in 1919 werd de wet voor de 40-urige werkweek in Nederland aangenomen en gold voor een werkweek van 6 dagen: dus 48 uur. In de jaren ’60 van de vorige eeuw werd de vrije zaterdag ingesteld en zijn we aangekomen bij de werkweek die we nu kennen. Zoals u kunt lezen is de werkweek zoals wij die gewend zijn net een paar decennia oud.
Verschuiving in denken over werk
De verschuiving vindt tegenwoordig meer plaats in het denken over werk. Millenials die het meest recent tot de arbeidsmarkt zijn toegetreden, hebben hele andere ideeën over werk en ‘werktijd’. Ze zijn altijd en overal online en kunnen ze overal werken. Ook zijn millenials meer geïnteresseerd in kwaliteit van leven dan in carrière. Het gaat hier dus meer om een werk mindset dan daadwerkelijk op kantoor aanwezig zijn en de flexibiliteit van eigen uren indelen is iets dat deze groep zoekt. Ze willen bijvoorbeeld eerder weg omdat ze naar yoga gaan en beginnen de volgende dag eerder, of gaan nog even door na de yogales. De millenials zijn een generatie die het meest zeker is in hun baan en inkomen dan haar voorgangers. Stelt u zich voor, iemand geboren in een westers land rond 1980. Zijn/haar opa komt uit 1925 en kon van geluk spreken als hij werk had na de Beurskrach (1929) en de daaruit voortvloeiende massawerkeloosheid die lang aanhield. Zijn/haar vader uit 1955 werkte al minder uren in een kantoor en had een sterke vakbond achter zich. De millenials zijn de derde generatie na de Tweede Wereldoorlog en zitten qua geld goed: ze kunnen waarschijnlijk een erfenis verwachten. Het enige dat ze niet hebben is vrijheid en dat bestaat uit twee delen: flexibiliteit en tijd. De flexibiliteit wordt al gevonden in flexplekken, het op afstand werken en de mogelijkheid om zelf uren in te delen. Tijd om een kwalitatief goed leven te leiden, dat is de volgende stap en daar zou de 30-urige werkweek in kunnen voorzien.
Experimenten met de 30-urige werkweek
Er is ook al redelijk wat geëxperimenteerd met de 30-urige werkweek, zij het op kleine schaal. In 2015 startte in Zweden een proef om een groep werknemers in een verzorgingstehuis dat door de stad Göteborg wordt gerund 30 uur per week te laten werken, met behoud van salaris voor een 40-urige werkweek. De proef heeft bijna twee jaar gelopen en als controlegroep werden werknemers van een ander verzorgingstehuis die gewoon 40 uur bleven werken gebruikt. Allereerst kwam naar voren dat de werknemers die 30 uur gingen werken zich frisser voelden, productiever waren en zich minder vaak ziek melden. Aan de andere kant toonde het aan dat er 17 extra krachten ingehuurd moesten worden om alsnog hetzelfde werk te kunnen verzetten en dat het de stad zo’n €1 miljoen extra kostte. De werknemers waren dus heel gelukkig doordat ze meer vrije tijd hadden, zich meer ontspannen voelden en vonden dat hun kwaliteit van leven was toegenomen. De overheid was echter niet zo blij met de extra kosten, ondanks dat dit ook een daling in de werkeloosheid zou kunnen betekenen als het op grotere schaal zou worden geïmplementeerd.
Amazon heeft begin 2016 een soortgelijke proef geïmplementeerd, maar dan iets aangepast naar een situatie die voor werkgevers beter uitkomt. Werknemers mogen 30 uur gaan werken tegen 75% van hun fulltime salaris en met behoud van benefits die in Amerika gelden bij een 40-urige werkweek. En ook de grootste Duitse vakbond, IG Metall, heeft begin dit 2018 ervoor gezorgd dat haar 900.000 leden tijdelijk 28 uur kunnen werken voor een periode van twee jaar, wanneer ze bijvoorbeeld kleine kinderen hebben.
Voordelen van 30-urige werkweek
Nu we wat context hebben over waar de huidige verschuivingen vandaan komen (en het feit dat wat wij als normaal zien eigenlijk nog niet zo heel lang de norm is), kunnen we gaan praten over de voor- en nadelen van die 30-urige werkweek.
Het grootste voordeel en voor voorstanders het belangrijkste punt is de toegenomen levenskwaliteit. Er is meer tijd om dingen te doen die u leuk vindt en waar u van gaat ‘aan staan’. Ook is het makkelijker om alle ballen in de lucht te houden en haalt u meer voldoening uit het leven. U zult waarschijnlijk gaan lezen, reizen, bijkletsen met vrienden, sporten, eindelijk dat ene project of die ene hobby gaan doen. Dergelijke activiteiten zorgen voor rust waardoor onze hersenen de tijd krijgen om ervaringen te verwerken en te ontspannen, wat stress vermindert.
Wanneer u gezonder bent, zult u zich ook minder vaak ziekmelden en dat is voor de werkgever dan weer prettig. Zoals eerder aangegeven werd uit het Zweedse experiment duidelijk dat er minder ziekmeldingen waren. Ook de kans op langdurige ziekmeldingen zal verkleinen.
Uit ander onderzoek is ook gebleken dat mensen die 8 uur op een dag werken eigenlijk maar zo’n 3 uur echt werken.[1] De rest wordt gevuld met praten bij het koffieapparaat, social media checken, eten, Nu.nl bezoeken etc. De werknemers in de onderzoeken waren productiever. Deels kwam dat doordat men efficiënter ging werken omdat bijvoorbeeld in vergaderingen echt de belangrijke zaken werden besproken, maar ook omdat mensen meer bewust waren van de focus die ze nodig hadden om een taak uit te voeren. Zo waren inkomende mailtjes iets wat niet werd aangegrepen om even niet te werken.
Als laatste zou een collectieve invoering van de 30-urige werkweek als het nieuwe fulltime werken betekenen dat meer vrouwen financieel zelfstandig worden. Omdat veel onbetaalde zorgtaken tegenwoordig ook nog steeds aan de vrouw toevallen, werken vrouwen veel parttime en verdienen zij minder. Omdat vrouwen dus parttime werken en minder verdienen wordt er in het gezin vaak gekozen om de man fulltime te laten werken, wat de situatie eigenlijk alleen maar laat voortbestaan. Uit onderzoek van het CBS[2] blijkt dat ruim de helft van de Nederlandse vrouwen financieel niet op eigen benen kan staan. Met financiële onafhankelijkheid wordt bedoelt dat iemand kan rondkomen van zijn/haar eigen inkomen en economische zelfstandigheid betekend dat er sprake is van een inkomen boven bijstandsniveau. Van de Nederlandse vrouwen tot 65 jaar is in 2014 slechts 50.7% financieel onafhankelijk en 48.4% economisch zelfstandig (ter vergelijking bij mannen is dit respectievelijk 71.6% en 65.7%). Als de 30-urige werkweek het nieuwe fulltime werken wordt en collectief in Nederland zou worden ingevoerd, zou dat betekenen dat de zorg voor familie en gezin gelijk over partners verdeeld kan worden. Mannen kunnen meer tijd met de kinderen doorbrengen en er hoeft geen keuze gemaakt te worden in wie er fulltime gaat werken. Daarnaast zou het voor ouders enorm schelen als er op ‘kindertijd’ wordt gewerkt (van 9 tot 15.00) en worden de kinderen niet meer geparkeerd in een BSO.
Nadelen 30-urige werkweek
Maar bovenstaande behoeft een paar kanttekeningen want er zijn ook nadelen aan 10 uur per week minder werken.
Laten we maar meteen de open deur intrappen: kosten. Minder werken betekend dat er meer arbeidskrachten aangenomen moeten worden om de zelfde hoeveelheid werk te verzetten, en die kosten zullen de besparing op energie weer teniet doen. De Zweedse overheid kostte het experiment ook zo’n €1 miljoen en Amazon en IG Metall hebben ervoor gezorgd dat alleen de uren die gewerkt worden, worden uitbetaald. Dat laatste is voor de werkgever ideaal, maar voor de werknemer zou het dus ook betekenen dat ze minder betaald krijgen. Het hangt van de persoon af of ze dat voor 10 uur extra vrije tijd per week over hebben (en of ze het zichzelf überhaupt kunnen veroorloven) of dat ze dat liever niet doen.
Een ander veelgehoord bezwaar is dat de resultaten die tot nu toe bekend zijn vooral voortkomen uit kleine, geïsoleerde onderzoeken. Op grote schaal is nog weinig uitgeprobeerd en het is dus ook niet bekend wat de implementatie van de 30-urige werkweek op de lange termijn op economisch gebied gaat doen.
Tegenwoordig is er een verwachting vanuit de klant dat een bedrijf heel goed bereikbaar is op bijna elk moment van de dag. Wanneer het bedrijf zou overstappen op de 30-urige werkweek zou dat betekenen dat de bereikbaarheid drastisch vermindert. Eventueel verlies van klanten is ook minder inkomen en de vraag is of bedrijven dat kunnen lijden naast kosten om meer mensen aan te nemen om klantverlies te ondervangen.
Verder is er een grote cultuuromslag nodig om de 30-urige werkweek door te voeren. Op het moment heerst de gedachte dat hoe meer iemand op kantoor is, en bijvoorbeeld 80 uur per week werkt, dit automatisch beter is dan iemand die minder werkt. Nu is het al zo dat fulltimers meer gezien worden omdat ze er letterlijk meer zijn en daardoor meer carrièrekansen krijgen, in tegenstelling tot parttimers. Sowieso is het gezonder als we collectief afstappen van de mindset dat meer aanwezigheid op kantoor betekend dat er meer gewerkt wordt en dus dat dat beloond moet worden. Millenials geven al aan minder geïnteresseerd te zijn in promoties maar meer in het maken van een impact in de wereld en meer levenskwaliteit. De 30-urige werkweek zou daarbij kunnen helpen en vraagt net zoals de vrije zaterdag in 1960 dezelfde aanpassing in het denken over werk en de waarde die daaraan gehecht wordt.
Conclusie
Het heeft lang geduurd voordat er genoeg wetten waren die werknemers beschermden en hen meer vrije tijd gaven, de werkweek die we nu kennen is nog maar 50 jaar oud. De volgende revolutionaire stap in het denken over werk is opnieuw kijken naar de huidige situatie en beoordelen of dat nog past in de huidige maatschappij en de technologische ontwikkelingen. De 30-urige werkweek heeft vele voordelen: betere levenskwaliteit, minder stress, efficiënter werken, financiële zelfstandigheid voor vrouwen, mogelijke vermindering in werkeloosheid en gelijkere verdeling zorgtaken in het gezin. Maar ook de kosten voor de werkgever of werknemer om minder te werken, klanttevredenheid, weerslag op de economie en de cultuuromslag die dat vergt moeten we niet vergeten. Op dit moment staat het initiatief nog in de kinderschoenen en is er op grotere schaal onderzoek nodig naar de effecten op lange termijn. Echter, de manier hoe men denkt over werken is aan het veranderen en we bevinden ons in een historisch zeer interessante tijd (al zegt iedereen dat over de tijd waarin ze leven).
Wat vind u van het instellen van een 30-urige werkweek? Denkt u dat het haalbaar en wenselijk zou zijn in uw bedrijf?